Lubelskie
Ciekawostki z historii zamku i grodu
XII / XIII wiek
Wieża w Stołpiu powstała na przełomie XII i XIII wieku. Fundatorem był zapewne Daniel Halicki .
Posiada ona formę zbliżoną do kwadratu, a jej zewnętrzne wymiary wynoszą 6,33 x 5,74 m. Wieża wznosi się na wysokość 18,8 m. Wnętrze budowli do wysokości około 11 m ma kształt eliptyczny, a wyżej przechodzi w czworobok z zaokrąglonymi narożnikami, natomiast pomieszczenie na ostatnim piętrze ma formę wieloboku. Natomiast pomieszczenie na ostatnim piętrze ma formę wieloboku. Grubość muru wieży waha się od 1,2 do 2,0 m.
W przeszłości istniał tu duży budynek przylegający do południowej ściany wieży.
Stołp to synonim słowa donżon oznaczający obronną wieżę lub basztę wewnątrz średniowiecznego grodu, w czasach pokoju wykorzystywaną jako skarbiec, w okresie wojny– stanowiącą ostatni punkt oporu.
1220
Istnieją przypuszczenia, że w Wieży w Stołpiu od 1202 roku przebywała Eufrozyna Halicka , wdowa po Romanie II .
1280
W latach osiemdziesiątych XIII wieku Wieża w Stołpiu została przebudowana, aby podnieść poziom walorów obronnych.
XIII / XIV wiek
W końcu XIII lub na początku XIV wieku Wieża w Stołpiu spłonęła. Przyczyna pożaru jest nieznana.
1646
W 1646 roku powstała publikacja biskupa grekokatolickiego Jakuba Suszy Phoenix tertiato redivivus... . W pracy pojawił się zagadkowy wątek związku Wieży w Stołpiu z dawnym światem pogańskich wierzeń.
1976-1978
Badania wieży w Stołpiu prowadzone w latach 1976-1978 przez I. Kutyłowską, potwierdziły hipotezę, że w górnej (piątej) kondygnacji wieży znajdowała się kaplica, której wewnętrzne pomieszczenie miało ośmioboczną formę z kilkoma niszami. Największa (nisza wschodnia) stanowiła rodzaj półokrągłej absydy z oknem w głębi. Od wewnątrz pomieszczenie kaplicy było dodatkowo oblicowane cegłą palcówką. W trakcie wykopalisk znaleziono liczne fragmenty bogatego wystroju wewnętrznego wieży - różnych kształtów płytki ceramiczne pokryte żółtym i czerwonym szkliwem, a także dużą ilość rzeźbionych detali z białego kamienia.
"...W pobliżu polskiego miasta Chełma (ruski Chołm) do dnia dzisiejszego zachowała się pięciokondygnacyjna kamienna wieża, z pozostałościami kaplicy na najwyższej kondygnacji. Wieża wznosi się w miejscu, gdzie niegdyś istniał ruski gród Stołpie. Według najnowszych badań wieża ze Stołpia odtwarza obiekty architektoniczne, które w okresie późnobizantyńskim powszechnie występowały na terytorium północnej Grecji i reprezentowały budowle kultowe, należące do miejscowych klasztorów i przedstawicieli świeckiej arystokracji. Według danych źródeł piśmiennych wieża w Stołpiu została najprawdopodobniej wzniesiona w latach 1220-1240 i służyła jako miejsce pobytu „wielkiej księżnej Romanowej", która ponownie obrała stan zakonny..."
Fragment książki: Aleksandr V. Maiorov "EUFROZYNA HALICKA" s. 312
Złota myśl na dziś