Koronowo 1410

'...Działania wojenne zaczęły się dla Polaków niezbyt pomyślnie. Wysłani na zwiady Tomasz Szeliga z Wrześni i Mikołaj herbu Gryfita zapędzili się zbyt daleko i wpadli w ręce Krzyżaków. Na podstawie ich zeznań dowódca krzyżacki Michał Kuchmeister postanowił uderzyć na Polaków w Koronowie. Jeńcy, zdaniem Długosza, mieli wprowadzić go w błąd co do siły Polaków w tym miejscu, poza tym liczył na zaskoczenie koncentrujących się dopiero wojsk. Po dotarciu w pobliże Koronowa, Krzyżacy spieszyli swoje oddziały, jednakże obrońcy czekali już na nich w szyku bojowym. Widząc, że zaskoczenie nie powiodło się, wódz krzyżacki postanowił wycofać się. Aby przeszkodzić Krzyżakom w odwrocie, dowodzący Polakami Piotr z Niedźwiedzia wysłał chorągiew Tatarów, których Długosz nazywa „łucznikami królewskimi'.

Tatarzy wykonując pozorowane szarże, zmuszali siły krzyżackie do zatrzymywania się, w celu przyjęcia ugrupowania bojowego. Po zbliżeniu się na niewielką odległość zasypywali Krzyżaków strzałami, po czym wykonywali odskok chcąc uniknąć kontrszarży Krzyżaków. Walka w ten sposób toczyła się na przestrzeni mili (czyli 7 km). W pobliżu wsi Łącka postanowili Krzyżacy rozwinąć swoje siły na dominującym wzgórzu, aby stoczyć bitwę z wojskami królewskimi. Jan Długosz bardzo dokładnie opisuje tę walkę, dlatego pozwolę sobie jego relację w skrócie przedstawić: „Rycerstwo królewskie, nie chcąc razem z nieprzyjacielem w dogodnym dla niego miejscu podejmować walki, zboczyło z prostej i na nieprzyjaciela prowadzącej drogi, a wbiegło na mniej stromą i przystępniejszą część wzgórza. Były z obu stron hufce, i liczbą, i doborem ludzi, i znajomością sztuki wojennej znakomite wojska, które z równą odwagą gotowały się do boju. Ale przed stoczeniem bitwy Konrad Niempcz, rycerz Zygmunta, króla węgierskiego. Ślązak, wystąpił z szyku i żądał przeciwnika do osobistej walki. Stanął z pomiędzy Polaków Jan Szczycki, szlachcic herbu Doliwa, który niebawem zwaliwszy go z konia i pokonawszy, dał znać po czyjej stronie było szczęście. Wnet obydwa wojska z głośnym okrzykiem uderzyły na siebie i natarczywą, pełną zapału stoczyły walkę. Z obu stron odwaga, z obu stron równa zaciętość przeciągnęły bój do kilku godzin, i długi czas wątpliwy był los bitwy, gdy jednaki dobór rycerstwa, jednakowa dzielność równoważyły zwycięstwo. Każdy silny i niewzruszony w swoim kroku, napierając na przeciwnika, walczył bez wytchnienia. Gdy więc długo z obu stron żwawa i zacięta toczyła się walka i jedna drugiej bynajmniej nie ustępowała pola, trudem ciągłym i wysileniem tak się w końcu znużyły, że jakby za wzajemną umową przerwano bój i oba wojska wykrzyknęły, aby chwilowy uczynić rozejm. A gdy obie strony się na to zgodziły, rozstąpili się przeciwnicy i ocierając znój z czoła odpoczywali, a tymczasem toczyły się między nimi rozmowy o świeżych tej bitwy czynach i wydarzeniach. Po chwilowym wytchnieniu, wzięto się znowu do broni i powtórnie stoczono bitwę. A gdy i w tem spotkaniu z podobnym oba wojska walczyły zapałem, wielka liczba z jednej i drugiej strony legła pod mieczem, nie mniejsza dostała się w niewolę. Potem, kiedy już wszyscy byli znużeni, a zwycięstwo na żadną nie przechylało się stronę, zażądały oba wojska powtórnego zawieszenia broni. Na które gdy zezwolono i wojska od siebie odstąpiły, nowym spoczynkiem krzepili się wojownicy [...] obwiązywali rany, wczasowali się i 'wymieniali jeńców oraz konie zabrane w boju wzajemnie sobie zwracalidla których rozpoznania trzeba było udawać się do obozu nieprzyjaciół. Wina na ugaszenie pragnienia nawzajem sobie posyłali.

Jeźdźców w czasie bitwy zwalonych z koni i rannych sprzątali z pobojowiska, aby ich nie podeptano. Zgoła zdawało się, że to nie przeciwników obozy, ale najprzyjaźniejsze były wojska. Po chwili po raz trzeci z jak największą spotkali się zapalczywością. Nie pamiętano nigdy zaciętszej bitwy pomiędzy dwoma dzielnymi wojskami, które wyborem były rycerzy ćwiczonych i wysłużonych w boju, a z największym zapałem i sił wytężeniem spierających się o zwycięstwo, póki jedna strona nie uległa lub nie dostała się w niewolę [...] Tymczasem rycerz królewski Jan Naszan z Ostrowic herbu Topór, chorążego przeciwnej strony zwaliwszy z konia i porwawszy nieprzyjacielską chorągiew, okręcił ją około swego siodła. Zaraz wojsko polskie górę brać poczęło. Krzyżacy zaś przerażeni utratą chorągwi zachwiali się w szyku. Zaczem rycerze polscy uderzywszy na zmieszanych i już zbierających się do odwrotu nieprzyjaciół rozbili [...] A gdy zwycięscy puścili się za uciekającymi w pogoń, położyli na miejscu ośm tysięcy Krzyżaków

Jak wynika z relacji Jana Długosza, bitwa pod Koronowem stoczona 10 października 1410 roku była niezwykle zacięta i prawdziwie rycerska. Kronikarz nie podaje liczebności obu armii, chociaż stanowczo twierdzi, że strona krzyżacka miała znaczną przewagę liczebną. Straty, jakie mieli Krzyżacy ponieść, szacowane przez Długosza na 8 tysięcy, to już czysta poezja. Polacy sformowani byli w jedną chorągiew (dwa krzyże szkarłatne w polu białym), a chorążym był Piotr Ryter herbu Topór. Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że wspomagani byli przez kilkuset Tatarów. Ich główną zasługą było opóźnienie odwrotu wojsk krzyżackich i zmuszenie ich do stoczenia 1 bitwy. Krzyżacy również sformowali jedną chorągiew (biało-czerwone j pola), której chorążym był Henryk rodem Frank, który pojmany został w ucieczce. Informacja ta stoi jednak w sprzeczności z tym, co Długosz napisał wcześniej, iż chorąży krzyżacki został zwalony z konia przez Jana Naszana, a miało to znaczący wpływ na rozstrzygnięcie bitwy. Do niewoli dostał się wójt Nowej Marchii, Michał Kuchmeister. Ranni jeńcy jechali na 60 wozach, a pozostali szli za nimi pieszo lub konno.

Nie wiadomo dokładnie, kto po stronie polskiej dowodził, gdyż Długosz określa Piotra z Niedźwiedzia starostą wojsk królewskich.

Jednakże siły polskie składały się nie tylko z wojsk królewskich, ale również z prywatnych pocztów magnackich Sędziwoja z Ostroroga, wojewody poznańskiego, najwyższego rangą urzędnika w wojsku pod Koronowem, oraz Dobrogosta z Szamotuł, kasztelana poznańskiego. Prof. Kuczyński wybrnął z problemu uznając, że wojskiem polskim pod Koronowem dowodzili wspólnie Sędziwoj z Ostroroga i Piotr z Niedźwiedzia, co jest sprzeczne z zasadą jednoosobowego dowodzenia, jaka obowiązuje w każdej armii. Kuczyński określa siły krzyżackie na około 4 tysiące, a polskie o połowę mniejsze, czyli 2 tysiące ludzi. Szacunki te wydają mi się dość realne...'

Fragment książki: Witold Mikołajczak 'Grunwald 1410. Krok od klęski' s. 101-104