Pomorskie
Ciekawostki z historii zamku i grodu
XII wiek
Pierwsza wzmianka o Człuchowie pochodzi z XII wieku. Ówczesne grodzisko wchodziło w skład kasztelanii ze Szczytna (kaszubskiego).
XIII wiek
W XIII wieku Człuchów należał do książąt pomorskich.
1299
W 1299 roku książę pomorski Mściwoj II przekazał okoliczne ziemie wojewodzie kaliskiemu Mikołajowi z Ponieca.
1312
W 1312 roku Człuchów oraz wieś Broda zostały sprzedane Krzyżakom za 250 grzywien przez synów kasztelana Mikołaja z Ponieca, ostatniego polskiego kasztelana w Szczytnie. Prawdopodobnie wówczas osada otrzymała niemiecką nazwę Schlochau .
1320
W 1320 roku na półwyspie nazywanym Kujawy zamku w Człuchowie . Zamek osadzony został na kamiennych fundamentach, które ulokowano w miejscu, gdzie półwysep łączył się z lądem.
1321
Pierwszym wzmiankowanym w 1321 roku komturem w Człuchowie był brat Ludwik von Liebenzell .
19 czerwiec 1348
19 czerwca 1348 roku Człuchów otrzymał prawa miejskie.
1367
W 1367 roku zakończono budowę zamku w Człuchowie . Za pomocą rowów wypełnionych wodą zamkowy półwysep podzielono na trzy wyspy, które sztucznie podwyższono. Na środkowej wyspie nazywanej Kępą wyrósł zamek wysoki. Na pozostałych dwóch wyspach wybudowano dwa przedzamcza: wschodnie oraz zachodnie, które graniczyły z miastem. Pokaźna czteroczłonowa warownia uchodziła wówczas za drugą po Malborku najpotężniejszą w państwie krzyżackim. Za murami zamczyska stacjonowało rycerstwo, przybywające z zachodu z zamiarem wzięcia udziału w krucjatach.
23 czerwiec 1398
23 czerwca 1398 w Człuchowie wielki mistrz Konrad von Jungingen napisał do Witolda Kiejstutowicza list, w którym przekonywał, że Zakon Krzyżacki zamierza zawrzeć wieczysty pokój z Litwą.
1410
W 1410 roku zamek w Człuchowie był główną bazą postojową i kwaterunkową dla oddziałów zachodniego rycerstwa, zdążającego do Malborka na zgrupowanie sił przed wojną z Polską.
1414
W 1414 roku w czasie wojny głodowej polskie oddziały podjęły nieudaną próbę zdobycia zamku w Człuchowie .
1433
W 1433 roku oddziały złożone z husytów i Polaków próbowały zdobyć twierdzę w Człuchowie , lecz ostatecznie wysiłek ten zakończył się niepowodzeniem.
luty 1454
W lutym 1454 roku wojska z Gdańska , wspomagane oddziałami zbuntowanych mieszczan chojnickich, podjęły próbę zdobycia człuchowskiej twierdzy . Po dwudniowych walkach, w czasie których opanowano miasto oraz odparto krzyżacki atak z lądu, komtur Jan Rabe poddał zamek, a następnie wraz z konwentem go opuścił. Zamek został obsadzony okresowo przez gdańską załogę. Niedługo potem władzę w Człuchowie przejął królewski starosta.
sierpień 1454
W sierpniu 1454 roku wojska krzyżackie usiłowały zdobyć
człuchowski zamek , lecz próba zakończyła się niepowodzeniem.
1455
W 1455 roku zamek w Człuchowie ponownie zaatakowali Krzyżacy, lecz i to podejście nie przyniosło im spodziewanych efektów.
1456
W 1456 roku konsekwentne krzyżackie wojska ponowiły uderzenie na człuchowskie zamczysko , lecz, podobnie jak poprzednio, nie udało im się zająć zamkowych komnat, więc w ramach odwetu spalili miasto.
lipiec 1466
W lipcu 1466 roku do zamku w Człuchowie przybył, na czele zbrojnej kompanii, pomorski rycerz Marcin Zitzewitz , powołując się na służbę u księcia Eryka Pomorskiego, będącego sojusznikiem polskiego króla. Ówczesny starosta Jerzy z Dąbrowy pozwolił gościowi przejść przez zamkowe wrota. W nieznanych okolicznościach, być może podczas uczty, został pojmany i ze swymi stronnikami uwięziony w lochach człuchowskiej twierdzy. Przez kilka dni pomorska załoga cieszyła się władzą na zamku. Na początku sierpnia na pomoc uwięzionym przybył oddział spod Chojnic. Marcin, ufny w swe rycerskie umiejętności oraz w siłę swojej drużyny, zdecydował stoczyć bitwę w otwartym polu. W tym czasie w warowni uwolniono starostę Jerzego i jego ludzi. Przed powracającym oddziałem Zitzewitza zatrzaśnięto wrota i tym sposobem zamek ponownie znalazł się w polskich rękach.
1467
W 1467 roku zamek w Człuchowie oblegany był przez awanturnika i hulakę Włodka z Donaborza , lecz cud się nie wydarzył i rozrabiaka odjechał spod twierdzy z pustymi rękoma.
październik 1520
W październiku 1520 roku Człuchów został splądrowany przez zaciężne wojska krzyżackie, przemieszczające się na Pomorze.
wrzesień 1563
We wrześniu 1563 roku książę Eryk II Brunszwicki usiłował zdobyć zamek w Człuchowie . Jednak starania władcy Brunszwiku i Calenbergu zakończyły się fiaskiem.
kwiecień 1627
W kwietniu 1627 roku wojska szwedzkie spustoszyły, a następnie spaliły Człuchów . Opór obrońców zamku nie pozwolił najeźdźcom przekroczyć progów twierdzy.
1655
W 1655 roku, w czasie gdy wojska szwedzkie podeszły pod Człuchów , zamarzło jezioro, nad którym wzniesiono zamek. To ułatwiło najeźdźcom atak na człuchowską twierdzę. Z powodu ogromnej przewagi przeciwników, bez szans na skuteczną obronę, załoga polska poddała zamek, który tym sposobem przeszedł w szwedzkie ręce.
1656
W styczniu 1656 roku Szwedzi opuścili zamek w Człuchowie . Powodem ich wyjazdu był strach przed rozszerzającą się w okolicy zarazą.
1659
Kolejna próba zdobycia zamku w Człuchowie miała miejsce w lutym 1659 roku. Ponownie szwedzkie oddziały usiłowały wedrzeć się do zamku, lecz tym razem bez powodzenia.
XVII wiek
W drugiej połowie XVII wieku na terenie północnego przedzamcza człuchowski starosta wzniósł pałac oraz Dom Hajduków .
1772
W 1772 roku, po I rozbiorze Polski, Człuchów został przekazany władzom pruskim.
1782
W 1782 roku, przekopanym kanałem do Chrząstowy, obniżono lustro jeziora o 4 metry, odsłaniając zamkowe fosy. W kaplicy zamku w Człuchowie zdemontowano ołtarz, który wywieziono do kościoła w Chrząstowie. Usuniętą ambonę przetransportowano do Krępska.
1786
Po pożarze Człuchowa w 1786 roku rozpoczęto rozbiórkę zabudowań, położonych na przedzamczach.
1793
W 1793 roku, po kolejnym pożarze Człuchowa , pruskie władze wydały pozwolenie na rozbiórkę zamkowych murów. Pozyskany materiał budowlany miał być użyty do odbudowy spalonych domów.
1826-1828
W latach 1826-1828, na miejscu gdzie stało północne skrzydło zamku w Człuchowie , wybudowano kościół ewangelicki, który dobudowano do zamkowej wieży, tworząc z niej dzwonnicę.
1945
Po II wojnie światowej w opuszczonym kościele funkcjonowały instytucje kulturalne. Wykonane prace konserwatorskie i zabezpieczające umożliwiły udostępnienie obiektu zwiedzającym.
2008
W 2008 roku wykonano gruntowne badania archeologiczne zamku w Człuchowie .
Rozpoczęto także, w ramach projektu Skarb krzyżacki w naszych rękach ,
prace konserwatorskie i restauratorskie dawnej warowni.
Złota myśl na dziś
