Ciekawostki z historii zamku i grodu
XI wiek
Pomezańskie grodzisko, które w zapisach kronikarskich wymieniano jako Quedin, Quidino, Quedzyn, istniało już w XI wieku.
1234
"...Na prawym, wyżynnym brzegu doliny Wisły już od 1233 roku urzędował w drewniano-ziemnej strażnicy na terenie starego grodu kwidzyńskiego (Quidin, Quedin) prowizor (prokurator) — krzyżacki administrator Prus. Funkcjonująca przy nim osada otrzymała także w tym roku przywileje miejskie. Stara nazwa niedługo wyszła z użycia i przyjęła się Marienwerder (skrócona od Sankt Marienwerder)..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 201
1235
Około 1235 roku ówczesny Kwidzyn otrzymał prawa miejskie po lokacji na prawie chełmińskim.
zima 1242 / 1243
Zimą przełomu 1242 i 1243 roku Kwidzyn nie wytrzymał pruskiego oblężenia i został doszczętnie spalony.
1243-1250
W latach 1243-1250 na zgliszczach grodu Quidino na wzgórzu od strony południowej miasta i w pobliżu wschodniego koryta rzeki Liwy Krzyżacy wybudowali nowy murowany zamek, który w 1520 roku został zniszczony przez Polaków i niedługo potem został rozebrany.
1250
"...W ramach podziału terytorium Pomezanii między zakon i Kościół, diecezja pomezańska otrzymała obszar ziemi wokół Kwidzyna, Prabut, Susza i Szymbarka. W związku z tym krzyżacki zamek w Kwidzynie został przekazany w 1250 roku biskupowi pomezańskiemu. Pierwszym wzmiankowanym w 1250 roku biskupem był dominikanin Ernest, który pełnił funkcję do około 1259 roku, a drugim — franciszkanin Albert w latach 1260-86. [...]
Zamek biskupi w Kwidzynie był założeniem dwuczłonowym i składał się z zamku właściwego i przedzamcza.
Zamek właściwy miał kształt nieregularnego prostokąta i posiadał dwa przylegające, kilkukondygnacyjne skrzydła (południowe i wschodnie) oraz trzy wieże. Od strony północnej i zachodniej dziedziniec zamykały mury obronne. Dłuższe skrzydło południowe od strony zachodniej flankowała masywna, owalna wieża, a od strony wschodniej, w narożu ze skrzydłem wschodnim — wieża czworoboczna. Trzecią wieżę, czworo-boczną, dobudowano od zewnątrz do skrzydła wschodniego w jego części północnej. Nie jest znany układ pomieszczeń w budynkach i ich funkcje. Wzmiankowano tylko kaplicę i aulę. Wjazd bramny na zamek znajdował się zapewne w skrzydle południowym i prowadził z przedzamcza.
Niewielkie przedzamcze prawdopodobnie z własnymi fortyfikacjami było usytuowane od strony południowej zamku i oddzielone od niego suchą fosą z mostem. Mieściło zabudowania gospodarcze i mieszkalne służby. Dalej na południe od zamku leżała wola zamkowa. W sąsiedztwie funkcjonowały folwarki prowadzące gospodarkę rolną i hodowlaną (konie, owce, trzoda chlewna i bydło). Wzgórze zamkowe było oddzielone od miasta (od północy) parowem z płynącym strumieniem. Do zamku prowadziła z miasta droga od Bramy Nizinnej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 202
1250
W połowie XIII wieku Kwidzyn otrzymał nowy przywilej lokacyjny.
1254
W 1254 roku biskup Ernest zdecydował o budowie w Kwidzynie katedry biskupiej. Tym sposobem miasto stało się siedzibą diecezji pomezańskiej.
"...Potwierdzili to Krzyżacy w układzie z grudnia 1254 roku. Miasto biskupie leżało na szlakach komunikacyjno-handlowych do Prus, około 50 km na południowy zachód od Dzierzgonia i 36 km na południe od późniejszego Malborka..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 201
1254
"...W czasie II powstania pruskiego w latach 1260-1274, zamek i miasto były atakowane przez Prusów. Dwukrotnie drewniana zabudowa i umocnienia miasta nie oparły się oblegającym i zostały zniszczone oraz spalone. Natomiast zamek biskupi bronił się skutecznie również podczas następnych powstań i nigdy Prusom nie udało się go zdobyć..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 202
1285
W 1285 roku w Kwidzynie powołano kapitułę biskupstwa pomezańskiego. Kapituła funkcjonowała okresowo w zamku biskupim z powodu braku własnej siedziby. W tym czasie kościół parafialny podniesiony został do rangi katedry.
"...W 1285 roku ustanowiono krzyżacką kapitułę katedralną Pomezanii, w skład której wchodziło m.in. ośmiu kanoników i prepozyt — przewodniczący kapituły katedralnej. Kapituła posiadała szpital i kościół parafialny w Kwidzynie. Jej tymczasową siedzibą był zamek biskupi. W wyodrębnionej administracji największą rolę odgrywał wójt kapitulny.
Pod koniec XIII wieku kapituła przystąpiła do budowy własnego zamku murowanego, zlokalizowanego po drugiej (północnej) stronie miasta, na wysokim, stromym brzegu doliny Wisły. Poniżej niziną nadwiślańską płynęła zachodnim korytem rzeka Liwa.
Zamek wznoszono etapami jeszcze w 2. połowie XIV wieku i połączono od strony wschodniej z bryłą katedry, budowaną od początku XIV wieku.
Zamek z cegły na kamiennych fundamentach (szczególnie wysokich od strony zachodniej) był dwuczłonowy. Składał się z zamku wysokiego i przedzamcza.
Zamek wysoki, czteroskrzydłowy, zbudowano na planie czworoboku (49,6 x 48,7 m). Skrzydła były podpiwniczone i posiadały zapewne pięć kondygnacji. W trzech narożach usytuowano wysunięte poza lico murów kwadratowe, wysokie wieże obronne. W północno-zachodniej wieży w podziemiu urządzono loch więzienny. Natomiast w narożu południo-wwschodnim wybudowano potężną, wysoką na 59 m, prostokątną wieżę obronną (bergfried), która była jednocześnie dzwonnicą dla przylegającej, inkastelowanej katedry. Była zwieńczona krenelażem i pełniła także funkcję wieży ostatecznej obrony i wartowniczo-sygnalizacyjnej. Nadawanymi z niej sygnałami świetlnymi można było porozumiewać się z zamkami krzyżackimi w Gniewie i Nowem..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 204-205
1330
"...Mury obronne z 11 wieżami i 3 bramami (Malborska, Grudziądzka i Nizinna) posiadało już w latach trzydziestych XIV wieku. Miasto miało kształt wieloboku z rynkiem i ratuszem pośrodku. Posiadało dwa zamki kościelne: wcześniejszy — biskupi i późniejszy — kapitulny. Z powyższych powodów w średniowieczu Kwidzyn stanowił potężny i nietypowy kompleks warowny miejsko-zamkowy. Składał się z dużego zespołu zamku kapitulnego i przylegającej inkastelowanej katedry, sprzężonego z fortyfikacjami miejskimi oraz dodatkowo flankowanego od południa przez zamek biskupi. Cały kompleks warowny został usytuowany w zakolu rzeki Liwy..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 201
1336
W 1336 roku nastąpiła ponowna lokacja miasta. Od tego czasu oficjalna nazwa brzmiała Marienwerder .
1350
Około 1350 roku Krzyżacy ukończyli budowę nowego większego zamku, którego gdanisko możemy podziwiać do dziś.
2 maj 1393
2 maja 1393 roku Dorota z Mątów została zamurowana w celi przy kwidzyńskiej katedrze . Przez zakratowane okienko codziennie przyjmowała komunię świętą. Przez rok i osiem miesięcy umartwiała się, czuwała i modliła. Przepowiedziała dzień swojej śmierci.
[więcej]
lipiec 1400
W lipcu 1400 roku do Kwidzyna dotarła żona Witolda Kiejstutowicza księżna Anna. Podczas wizyty odwiedziła grób pobożnej Doroty z Mątowów Wielkich słynącej z cudów.
19 wrzesień 1410
19 września 1410 roku gościem na zamku w Kwidzynie był Władysław Jagiełło .
"...Zamek kwidzyński był główną siedzibą biskupa pomezańskiego do początków XV wieku. Wracając 19 września 1410 roku spod Malborka, po nieskutecznym oblężeniu zamku, król Władysław II Jagiełło zatrzymał się w Kwidzynie. Był uroczyście podejmowany przez biskupa Jana II Rymanna i kapitułę. Odjeżdżając następnego dnia król nie polecił obsadzić miasta i zamku polską załogą, dlatego szybko zostały przejęte przez załogę krzyżacką. Biskup w tym czasie przeniósł się na stałe do większego i wygodniejszego zamku-rezydencji w Prabutach. Rzadko przebywał w starym zamku w Kwidzynie, który stracił na znaczeniu..."
Fragment książki: Marian Biskup "Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521" s. 312
wrzesień 1414
We wrześniu 1414 roku w trakcie działań zbrojnych wojny głodowej Władysława Jagiełły szturmem zdobyły miasto i podjęły nieudaną próbę zdobycia zamku w Kwidzynie . Mieszczanie w obawie przed najeźdźcami podpalili własne domy i schronili się na zamku kapitulnym.
25 marzec 1435
25 marca 1435 roku w Kwidzynie odbył się zjazd stanów pruskich. Głównym tematem obrad było znalezienie sposobu jak najszybszego zakończenia wojny Polski z Zakonem Krzyżackim
14 marzec 1440
14 marca 1440 roku na zamku Kwidzynie opieczętowano formalny akt
utworzenia związku pruskiego
1454
"...Po wybuchu powstania antykrzyżackiego, w lutym 1454 roku, początkowo biskup Kaspar Linke poparł Związek Pruski i Kwidzyn został obsadzony przez siły związkowe. Jednak we wrześniu, po klęsce chojnickiej wojsk polskich, przeszedł na stronę zakonu i zaciężne wojska krzyżackie przejęły miasto i zamek..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 203
październik 1454
W październiku 1454 roku miasto i zamek w Kwidzynie zajęły wojska krzyżackie. Dowódcą kwidzyńskiej jednostki został Marcin Frodnacher .
1460
"...W trakcie wojny trzynastoletniej
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 203
16 lipiec 1465
16 lipca 1465 roku podczas wojny trzynastoletniej Kwidzynem zaciężni krzyżaccy urządzili zasadzkę i zaatakowali 6 statków toruńskich (4 z żywnością i 2 z wołami i owcami), które po usunięciu załóg złupili.
1466
Po drugim pokoju toruńskim Kwidzyn pozostał granicach Prus Krzyżackich.
1467-1478
W latach 1467-1478 biskupem pomezańskim był polski duchowny Wincenty Kiełbasa .
wrzesień 1478
We wrześniu 1478 roku wojska Kazimierza Jagiellończyka przystąpiły do oblężenia Kwidzyna .
1 styczeń 1479
1 stycznia 1479 roku pod naporem oddziałów Kazimierza Jagiellończyka Kwidzyn skapitulował.
14 marzec 1520
14 marca 1520 roku, podczas wojny pruskiej warownia w Kwidzynie została zdobyta w wyniku oblężenia Zygmunta Starego .
"...Podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej (pruskiej) wojska polskie oblegające Kwidzyn w marcu 1520 roku, prowadząc ostrzał przy pomocy ciężkich dział, dokonały ostatecznego zburzenia zamku biskupiego..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 203
1523
"...Ostatnim krzyżackim biskupem pomezańskim wybranym przez kapitułę w 1523 roku był Erhard von Queis, który sekularyzował i zlikwidował biskupstwo katolickie..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 203
1525
"...Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku Kwidzyn przeszedł pod panowanie Prus Książęcych. Katoliccy biskupi pomezańscy przeszli na luteranizm i do 1551 roku urzędowali w zamku kapitulnym z powodu zniszczenia zamku biskupiego..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 207
1530-1539
"...W latach trzydziestych XVI wieku cegła ze zniszczonego zamku biskupiego była wykorzystywana do napraw zamku kapitulnego i katedry w Kwidzynie. Całkowicie stary zamek biskupi rozebrano w latach 1540-1558. Pozostałości fundamentów zamku były rozpoznawalne i badane archeologicznie w okresie międzywojennym XX wieku. Obecnie z zamku biskupiego w Kwidzynie pozostało tylko zabudowane wzgórze w pobliżu ulicy Starozamkowej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 204
"...W latach trzydziestych XVI wieku, za czasów biskupa Pawła Speratusa, naprawiano zamek kapitulny i katedrę, wykorzystując cegłę ze zburzonego starego zamku biskupiego. Odbudowywano również miasto i jego fortyfikacje..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 207
1551
Po 1551 roku zamek kapitulny w Kwidzynie był siedzibą starostów książęcych i w związku z tym dokonano w nim przebudów wewnętrznych.
1628 – 1635
W latach 1628 – 1635 Kwidzyn znajdował się pod okupacją wojsk króla Szwecji Gustawa Adolfa .
1709
W 1709 roku podczes wojny północnej w Kwidzynie doszło do spotkania Piotra I i Fryderyka I .
1710
W 1710 roku ogromny pożar Kwidzyna strawił większość zabudowy miasta. Zachowała się tylko jedna pierzeja rynkowa z charakterystyczną zabudową złożoną z domów podcieniowych.
1772
W 1772 roku po pierwszym rozbiorze Polski Kwidzyn znalazł się w granicach Prus Zachodnich.
1758 – 1762
W latach 1758 – 1762 w trakcie wojny siedmioletniej Kwidzyn stał się kwaterą główną dowódcy wojsk rosyjskich Wilhelma Fermora .
1764
W 1764 roku gdy Sejm Konwokacyjny na wzór innych państw powołał komisję finansową dla wprowadzenia powszechnego systemu ceł, Fryderyk II zainstalował w Kwidzynie komorę celną i baterię dział, z których bombardował i terroryzował polskie statki dla wymuszenia na nich opłat celnych. Działo się tak dopóki nie zrezygnowano z zasilania polskiego skarbu poborami pochodzącymi z tego typu poborów.
1772
Po 1772 roku zamek kapitulny w Kwidzynie adaptowano na siedzibę sądu i więzienie.
1798
W 1798 roku władze pruskie zdecydowały o rozbiórce skrzydeł południowego i wschodniego zamku w Kwidzynie .
1807
W 1807 roku podczas wojen napoleońskich w zamku w Kwidzynie mieścił się lazaret.
1815
W 1815 roku Kwidzyn stał się stolicą rejencji.
1854-1862
"...Na polecenie Fryderyka Wilhelma IV wstrzymano dewastację zamku i przystąpiono do jego rekonstrukcji i renowacji w latach 1854-1862. Prace kontynuowano i obecny kształt zewnętrzny zamku oraz wygląd i układ wnętrz pochodzi głównie z 1874 roku..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 207
1883
W 1883 roku uruchomiono linię kolejową łączącą Malbork – Kwidzyn – Grudziądz – Toruń .
1935-1945
Od 1935 roku do końca wojny w zamku w Kwidzynie mieściła się szkoła.
1935-1945
29 stycznia 1945 roku Kwidzyn został wyzwolony przez oddziały armii radzieckiej.
1950-1959
"...Po wojnie zniszczony zamek przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki. W latach pięćdziesiątych XX wieku wykonano prace remontowe i renowacyjne. Obecnie w zamku kapitulnym w Kwidzynie mieści się muzeum..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 208
1973
W 1973 roku zapadła decyzja rządu o budowie w Kwidzynie Zakładów Celulozowo – Papierniczych.
