Pomorskie
Ciekawostki z historii zamku i grodu
XII wiek
W XII wieku, w miejscu gdzie później Krzyżacy wybudowali sztumski zamek , ulokowana była centralna warownia pruskiej włości Alyem .
1234
Z 1234 roku pochodzi najstarsza wzmianka o Sztumie , zapisana w postaci
Stumo circa Postelin , co tłumaczy się jako Sztum w okolicy Postolina .
1236
W 1236 roku należący do Prusów Sztum zajęły krzyżackie oddziały Hermana von Balk , a następnie na terenie dzisiejszego Rynku administracja zakonna założyła folwark.
1326-1335
W latach 1326-1335 na wyspie Jeziora Białego Krzyżacy wybudowali zamek w Sztumie , w którym na co dzień rezydował wójt zakonny.Jezioro Barlewickie , a południowy Jezioro Zajezierskie .
1377
W 1377 roku arcyksiążę austriacki Albrecht III Habsburg , wspólnie z Zakonem Krzyżackim organizując zbrojną wyprawę na Litwę, otrzymał tu rycerski pas. W darze wdzięczności pozostawił Sztumowi swoje barwy herbowe, które do dziś zdobią chorągiew miasta: biały pas na czerwonym polu.
1406
W 1406 roku na wschodnim przedzamczu zamku w Sztumie wielki mistrz Ulrich von Jungingen umiejscowił swój zwierzyniec.
1410
W lipcu 1410 roku, w czasie marszu armii Władysława II Jagiełły na Malbork , zamek w Sztumie został zajęty i obsadzony polską załogą. We wrześniu 1410 roku król zrezygnował z dalszego oblężenia Malborka i zarządził odwrót armii. Polska załoga, pozostawiona wcześniej w Sztumie, broniła się jeszcze przez sześć tygodni przed atakami wojsk krzyżackich. Dopiero po uzgodnieniu warunków kapitulacji i uzyskaniu zgody Władysława II Jagiełły obrońcy opuścili sztumską twierdzę.
1416
Zachodnie przedzamcze w Sztumie było rozległą wyspą, oddzieloną fosami od lądu i zamku głównego. W pierwszej połowie XIV wieku właśnie tu funkcjonował zakonny folwark. Teren ten stopniowo przekształcił się w osadę z rynkiem, ratuszem i kościołem. W 1416 roku wielki mistrz Michał Kuchmeister lokował tu miasto na prawie chełmińskim. Niedługo potem przystąpiono do wznoszenia murów obronnych. Powstałe wówczas miejskie obwarowania ciągnęły się wzdłuż brzegów jeziora i objęły całą wyspę, na której stały zamek i miasto. Ich długość wynosiła przeszło tysiąc siedemset metrów. Całego założenia broniło osiemnaście baszt. Do miasta można było wjechać przez dwie bramy: od zachodu przez Bramę Malborską, a od wschodu przez Bramę Kwidzyńską. Z trzech stron miasto opływały wody jeziora, a od wschodu zabezpieczał je zamek wójtowski.
1454
W lutym 1454 roku oddziały zbrojne Związku Pruskiego przystąpiły do blokady zamku w Sztumie . Na czele czterystuosobowej załogi obrońców warowni stanął Mikołaj von Milwicz . W ramach przygotowań do obrony polecił on zniszczyć most na fosie miejskiej przed Bramą Malborską oraz spalić miasto. Do kapitulacji twierdzy doszło w sierpniu 1454 roku.
1466
W październiku 1466 roku, po drugim pokoju toruńskim , Sztum wszedł w skład Prus Królewskich, a zamek stał się siedzibą starosty.
1553
W roku 1553 król Zygmunt August potwierdził prawa i przywileje dla miasta Sztum .
31 październik 1461
31 października 1461 roku podczas działań zbrojnych wojny trzynastoletniej Piotr Dunin odbił Sztum z krzyżackich rąk.
1565
W 1565 roku w źródłach pojawiła się polska nazwa Sztum . Wcześniej powszechnie używano nazwy niemieckiej Stuhm .
1626
W 1626 roku zamek w Sztumie zajął oddział Gustawa II Adolfa .
1629
W 1629 roku, po przegranej bitwie pod Trzcianą, w zamku w Sztumie schronił się Gustaw II Adolf .
1629
W 1629 roku, w myśl traktatu zawartego w Starym Targu, Sztum na okres sześciu lat przeszedł pod zarząd elektora brandenburskiego.
1635
W 1635 roku, na mocy postanowień traktatu zawartego w Sztumskiej Wsi, Sztum ponownie przeszedł pod zarząd polskiego króla.
1655-60
W latach 1655-60 Sztum ponownie był pod szwedzką okupacją. W tym okresie miasto i zamek zostały ogołocone z przedmiotów mających jakąkolwiek wartość.
1683
W 1683 roku Sztum został spustoszony przez ogromny pożar.
1709-1710
W latach 1709-1710 Sztum nawiedziła epidemia dżumy.
XIX wiek
W XIX wieku po przebudowie zamku w Sztumie znalazło się tu miejsce dla sądu i więzienia.
1772
W 1772 roku, po II rozbiorze Polski, w sztumskim zamku pruskie władze umieściły różnorakie urzędy.
1884
W 1884 roku zakończono w Sztumie budowę szpitala.
XX wiek
Do naszych czasów z dawnego krzyżackiego zamku w Sztumie przetrwały fragmenty murów obwodowych, dolne partie baszty więziennej i wieży bramnej oraz główne (południowe) skrzydło z piwnicami. W zamku swą siedzibę ma Sztumskie Centrum Kultury .
Złota myśl na dziś
