Warmińsko-Mazurskie
Ciekawostki z historii zamku i grodu
1340
W 1340 roku w sąsiedztwie starej drewniano-ziemnej strażnicy rozpoczęto budowę murowanego zamku w Działdowie .
"...Budowa trwała z przerwami do początków XV wieku. Zamek był siedzibą prokuratora, a od 1383 roku wójta, podległego komturowi w Ostródzie. Zamek kontrolował granicę z Mazowszem, którą wytyczono w 1343 roku. [...]
Zamek z cegły na kamiennych fundamentach był dwuczłonowy. Składał się z zamku wysokiego i przedzamcza. Trzyskrzydłowy zamek wysoki miał kształt prawie kwadratu o boku około 46 m. Główny dom zakonny tworzył najstarsze i największe skrzydło mieszkalne (46 x 12 m), które znajdowało się od strony południowo-wschodniej. Miało trzy kondygnacje i było częściowo podpiwniczone. Na piętrze zwyczajowo mieściła się kaplica, refektarz, mieszkanie prokuratora (później wójta), kancelaria i prawdopodobnie dormitorium. W piwnicach i na parterze — kuchnia, pomieszczenia gospodarcze i za-pewne piekarnia. Na najwyższej kondygnacji — spichrze zbożowe, magazyny i ganki wartowniczo-obronne ze strzelnicami..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 147-148
1344
W 1344 roku Działdowo otrzymało prawa miejskie.
1376
W 1376 roku zamek w Działdowie zniszczony został przez litewskie oddziały dowodzone przez Kiejstuta Giedyminowicza .
koniec XIV wieku
Pod koniec XIV wieku do zamku w Działdowie dobudowano skrzydła boczne (północno-wschodnie i południowo-zachodnie).
"...Miały one przypuszczalnie charakter gospodarczy, ale mogły mieścić również dormitoria braci-rycerzy. Ganki wartowniczo-obronne trzech skrzydeł były ze sobą skomunikowane. Dziedziniec zamkowy zamykał mur obronny z bramą wjazdową (z broną) od strony północno-zachodniej. W jego narożach zlokalizowano dwie wieże obronne wystające poza lico murów. W południowo-zachodnim narożu znajdowała się potężna wieża o podstawie kwadratowej o boku 13,5 m, wyżej prawdopodobnie oktagonalna, która flankowała wjazd na zamek wysoki. W dolnej kondygnacji mieściła więzienie. W naroże północno-wschodnie z kolei wbudowano mniejszą wieżę na dole czworoboczną i wyżej oktagonalną, ustawioną ukośnie do murów. Dookoła dziedzińca biegły drewniane krużganki komunikacyjne. Pod nimi przy domu głównym znajdowała się ocembrowana studnia. Zamek wysoki był otoczony parchamem i murem obronnym z nawodnioną fosą. Wjazd na zamek prowadził z przedzamcza po moście zwodzonym nad fosą dziewięciometrowej szerokości. Przedzamcze przylegało do zamku od strony południowo-zachodniej. Miało kształt nieregularnego wieloboku i od strony południowo-zachod-niej było opasane murem z wieżą bramną. W naroża murów (północne i południowe) wbudowano czworoboczne wieże obronne. Wokół murów biegła nawodniona fosa z mostem zwodzonym przed bramą. Przedzamcze stanowiło część gospodarczą zespołu obronnego. Mieściły się tutaj zapewne stajnie, obory, warsztaty itd. oraz zabudowania mieszkalne służ-by. Na południowy zachód od murów i fosy przedzamcza było położone miasto z własnymi fortyfikacjami..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 148
5-8 październik 1409
Między 5 a 8 października 1409 roku wojska Janusza I dowodzone przez jego syna Bolesława wspólnie z oddziałami Zygmunta Kiejstutowicza spaliły miasto Działdowo i kilkanaście okolicznych wsi. Zamek w Działdowie się obronił.
11 lipiec 1410
11 lipca 1410 roku podążające w kierunku Grunwaldu wojska Władysława II Jagiełły rozbiły obóz pod zamkiem w Działdowie .
29 lipca 1414
29 lipca 1414 roku podczas wojny głodowej Władysława II Jagiełły rozpoczęły oblężenie Działdowa , które nie zakończyło się sukcesem.
sierpień 1414
W sierpniu 1414 roku na zamku w Działdowie schroniła się część załogi z zamku nidzickiego zdobytego przez wojska Władysława II Jagiełły 6 sierpnia 1414 roku.
1422
W 1422 roku w trakcie wojny golubskiej Działdowie zgromadzono krzyżackie oddziały gotowe do podjęcia walki.
29 kwiecień 1433
29 kwietnia 1433 roku w Działdowie Bolesław IV i Władysław I zawarli z Zakonem Krzyżackim rozejm mający trwać do 24 maja.
21 luty 1454
Po wybuchu powstania antykrzyżackiego, będącego początkiem wojny trzynastoletniej Związku Pruskiego zamek w Działdowie .
luty 1454
Podczas wojny trzynastoletniej Ulricha von Isenhofena uderzył na Działdowo .
"...Miasto poddało się, natomiast zamek bronił się skutecznie. Doszło do zaciętego i krwawego oblężenia, w którym napastnicy ponieśli duże straty. Jednak 19 lutego załoga zamku skapitulowała. Działdowo przejął Ulrich von Kinsberg jako nowy wójt. Pod koniec marca przekazał zamek zaciężnemu czeskiemu Mużikowi ze Svinawy..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 149
kwiecień 1454
Na początku kwietnia 1455 roku polskie oddziały dowodzone przez Jana Koldę zaatakowały Działdowo . Agresorzy opanowali i spalili miasto, nie podejmując próby zdobycia zamku.
wrzesień 1464
We wrześniu 1464 roku Konrad III Rudy podjął wysiłek zdobycia zamku w Działdowie . Była to wyprawa odwetowa za łupieskie najazdy na Mazowsze, jakich dokonywała załoga warowni. Oblężenie rozpoczęte przez mazowieckiego księcia zakończyło się pełnym sukcesem. Załoga zamku w Działdowie poddała się, a dowódca Mużik ze Svinawy dostał się do niewoli.
31 grudzień 1519
W trakcie wojny pruskiej zamek w Działdowie doświadczył kolejnego oblężenia. Wojska polskie 31 grudnia 1519 roku rozpoczęły próbę zdobycia warowni. Z powodu braku ciężkich dział oblężniczych nie osiągnęły sukcesu i zarządziły odwrót.
marzec 1520
W marcu 1520 roku polskie wojska ponownie podjęły wysiłek zdobycia zamku w Działdowie , lecz bez powodzenia.
30 kwiecień 1520
"...Po kolejnym oblężeniu, spaleniu wież i zabudowań przedzamcza oraz po jego zdobyciu przez Polaków, załoga zamku skapitulowała 30 kwietnia 1520 roku w wyniku ostrzału artyleryjskiego. Część załogi zaciężnej uciekła, a pozostali żołnierze dostali się do niewoli. Ostatni wójt Działdowa Hans von Gabelentz także uciekł i schronił się na zamku w Nidzicy. Uszkodzony zamek pozostał w rękach polskich do 1525 roku..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 150
1525
W 1525 roku zamek w Działdowie wszedł w skład Prus Książęcych i został siedzibą starostów.
XVI wiek
W drugiej połowie XVI wieku zamek w Działdowie był dwukrotnie przebudowywany w renesansowym stylu.
1655-1660
W trakcie potopu szwedzkiego zamek w Działdowie uległ zniszczeniu.
XVII wiek
W drugiej połowie XVII wieku zamek w Działdowie był przebudowywany.
XIX wiek
W trakcie wojen napoleońskich zamek w Działdowie uległ kolejnym zniszczeniom. W połowie XIX wieku władze pruskie nakazały rozebrać wieże i skrzydła boczne zamku wysokiego. Zachowane zabudowania wykorzystywano do celów gospodarczych, magazynowych.
XX wiek
Po zniszczeniach wojennych w latach trzydziestych XX wieku zabezpieczono pozostałe ruiny zamku w Działdowie .
1973
W 1973 roku rozpoczęto odbudowę zamku w Działdowie .
"...prace objęły główne skrzydło południowo-wschodnie i dużą wieżę przy bramie oraz skrzydło południowo-zachodnie, niestety, w formie nowoczesnej. Odbudowane budynki miały być przeznaczone na cele kulturalne, m.in. na bibliotekę i muzeum. Zaplanowane prace wykonano tylko częściowo i nie dokończono. Obecnie w pomieszczeniach dawnego zamku krzyżackiego w Działdowie mieści się Urząd Miasta. Prace zakończono poza głównym skrzydłem, które wymaga jeszcze wewnętrznych prac restauracyjnych..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 150
Złota myśl na dziś
