Ciekawostki z historii zamku i grodu
1308
W 1308 roku Orneta lokowana została na prawie chełmińskim.
1311
Wiosną 1311 roku Orneta odparła atak wojsk litewskiego księcia Witenesa .
1315
"...Zamek murowany biskupów warmińskich w Ornecie został wzniesiony na wzgórzu, które od północy i zachodu opływała poniżej w dolinie Drwęca Warmińska. [...] Od strony południowo-wschodniej zamek graniczył z miastem i był sprzężony z jego fortyfikacjami. [...] Zamek z cegły na kamiennych fundamentach rozpoczęto budować przed 1315 rokiem za czasów biskupa Eberharda z Nysy i rozbudowywano do około 1340 roku. Był siedzibą burgrabiego zarządzającego komornictwem orneckim. [...] Zamek był założeniem jednoczłonowym, nieregularnym, zbudowanym na planie wielokąta. Posiadał jedno skrzydło z wieżą od strony północnej oraz wokół dziedzińca różne zabudowania gospodarcze, otoczone murem obronnym. Od strony skarpy nadrzecznej (północnej i zachodniej) mury były flankowane przez trzy wysunięte baszty obronne. Wjazd bramny na dziedziniec zamkowy został usytuowany w kurtynie południowo-wschodniej, od strony miasta. Prowadziły tu dwie ulice: Zamkowa z rynku i ratusza oraz Kościelna z kościoła farnego św. Jana Chrzciciela..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 219-220
1340
Około 1340 roku ukończono budowę w Ornecie murów obronnych z basztami i dwoma bramami — Wysoką i Niską lub Łazienną.
1341
W 1341 roku biskup Herman z Pragi uczynił Ornetę swoją siedzibą, przenosząc się z konwentem i dworem z Braniewa . Pełnił tu swój urząd aż do śmierci, która nastąpiła w 1349 roku. Jego następca, biskup Jan z Miśni , przeprowadził się w 1350 roku do Lidzbarka Warmińskiego .
1350
W 1350 roku zamek w Ornecie przestał być siedzibą biskupa. Od tej pory rządy w warowni zaczął sprawować burgrabia, który reprezentował biskupa na terenie komornictwa. Do jego obowiązków należało: ściąganie czynszu i danin od ludności, dbanie o stan dróg i fortyfikacji, dowodzenie zbrojnymi i rozstrzyganie sporów okolicznej ludności.
1394-1406
Pierwszym wzmiankowanym burgrabią na zamku w Ornecie był Henryk Molknecht urzędujący w latach 1394-1406.
1454
"...W styczniu 1454 roku w Ornecie miał miejsce zjazd miast warmińskich, które zdecydowanie poparły Związek Pruski. W lutym, po wybuchu powstania antykrzyżackiego, mieszczanie wystąpili przeciwko biskupowi Franciszkowi Kuhschmalzowi popierającemu zakon i opanowali oraz ograbili zamek i młyn biskupi..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 220
lipiec 1455
W lipcu 1455 roku podczas wojny trzynastoletniej zamek w Ornecie obsadzony został przez czeskich zaciężnych w liczbie 600 zbrojnych pod dowództwem Jana Koldy z Żampachu .
1460
"...Nowy administrator biskupstwa Paweł Legendorf, wyznaczony przez papieża, przybył za zgodą króla na Warmię latem 1460 roku, głosząc neutralność Warmii w wojnie polsko-krzyżackiej. Mieszczanie Ornety zmęczeni uciążliwością pobytu zaciężnej załogi, usunęli ją oraz otworzyli bramy dla biskupa, który zamieszkał okresowo w Ornecie i prowadził wyjazdowe rozmowy z zakonem na temat rozejmu. Jednak we wrześniu Orneta została niespodziewanie opanowana przez oddziały związkowe z Pasłęka i Miłakowa i tym samym wyłączona spod władzy biskupiej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 220-221
grudzień 1462
"...W grudniu 1462 roku biskup, przechodząc na stronę zakonu, usiłował przy pomocy części mieszczan przejąć zamek i miasto. Próba nie udała się w wyniku czujności oddziałów związkowych..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 221
lipiec 1466
W lipcu 1466 roku podczas wojny trzynastoletniej Ludwig von Erlichshausen podjął nieudaną próbę zdobycia zamku w Ornecie . Najeźdźcy zadowolili się zniszczeniem plonów na okolicznych polach.
"...W ostatnim roku wojny trzynastoletniej, w lutym 1466 roku, biskup Paweł Legendorf widząc zbliżającą się przegraną zakonu, wypowiedział mu oficjalnie wojnę, jednocześnie umożliwiając oddziałom polskim swobodny dostęp do zamków i miast warmińskich. W odwecie w lipcu wojska krzyżackie oblegały m.in. zamek i miasto Ornetę przez 8 dni, ale bez sukcesu. Spustoszyły jedynie okoliczne pola z dojrzewającym zbożem..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 221
marzec 1520
W marcu 1520 roku podczas wojny pruskiej zamek w Ornecie podstępem zajęty został przez oddziały Zygmunta Starego .
23 listopad 1520
"...W listopadzie wojska wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna rozpoczęły oblężenie Ornety i ostrzał z dział
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 221
9-12 styczeń 1521
Między 9 i 12 stycznia 1521 roku na zamku w Ornecie przebywał wielki mistrz Albrecht Hohenzollern .
kwiecień 1525
Do kwietnia 1525 roku Orneta pozostała w rękach krzyżackich. Po złożeniu hołdu w Krakowie przez wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna przeszła pod panowanie Polski.
1604-1621
"...WW latach 1604-1621, podczas urzędowania biskupa Szymona Rudnickiego, podniszczony zamek został wyremontowany i odnowiony..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
XVII wiek
"...W czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku zamek był zdobywany, niszczony i przechodził z rąk do rąk. Przez okres 6 lat zamek wraz z miastem był okupowany przez oddziały szwedzkie podczas wojny północnej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1712-1723
"...Biskup Teodor Potocki w latach swojego urzędowania (1712-1723) odrestaurował i rozbudował zamek w stylu baroku. Od strony zachodniej wybudowano drugie przylegające podpiwniczone i trzykondygnacyjne skrzydło mieszkalne..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1724-1740
"...Przekształcenie zamku w barokową, dwuskrzydłową rezydencję kontynuował następca, biskup Krzysztof Andrzej Jan Szembek w latach 1724-1740..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1724-1740
"...Joachim Boznański był ostatnim burgrabią biskupim urzędującym w zamku w Ornecie w latach 1770-1772..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1772
W 1772 roku po pierwszym zaborze przeszła w ręce Prus.
1806
"...W 1806 roku decyzją władz pruskich dokonano rozbiórki fortyfikacji i zabudowań gospodarczych zamku. W dawnych skrzydłach zamkowych urządzono szkołę i farbiarnię..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1890
"...W 1890 roku wyburzono nadziemne kondygnacje starych skrzydeł zamkowych i na ich miejscu (z wykorzystaniem piwnic zamkowych) wzniesiono budynki szkoły w stylu neogotyckim..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
XXI wiek
"...Obecnie w dawnym zamku biskupim w Ornecie nadal funkcjonuje szkoła. Przetrwały piwnice skrzydła gotyckiego (w dwóch mieszczą się szatnie szkolne), jak również piwnice skrzydła nowożytnego..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
