Ciekawostki z historii zamku i grodu
1240
W 1240 roku staropruska osada Lecbarg została podbita przez Krzyżaków. W tym roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Lidzbarku Warmińskim .
1241
W 1241 roku w Lidzbarku Warmińskim powstał drewniany zamek krzyżacki.
1242
W 1242 roku podczas pierwszego powstania pruskiego Lidzbark Warmiński został odbity przez Prusów.
1243
W 1243 roku Lidzbark Warmiński przeszedł w ręce Krzyżaków.
1251
W 1251 roku Krzyżacy przekazali Lidzbark Warmiński pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi .
1261
W 1261 roku po drugim powstaniu pruskim Lidzbark Warmiński zajęli Prusowie.
1274
W 1274 roku Lidzbark Warmiński stał się własnością biskupów warmińskich.
1308
W 1308 roku biskup Eberhard z Nysy nadał Lidzbarkowi Warmińskiemu chełmińskie prawa miejskie.
"...Miasto zostało lokowane w 1308 roku przez biskupa Eberharda z Nysy i leżało w zakolu Łyny. Posiadało mury obronne z kilkunastoma basztami i trzema bramami (Wysoka, Młyńska, Kościelna lub Dobromiejska) oraz Furtą Zamkową, umożliwiającą łączność z zamkiem poprzez most na rzece. Ich budowę zakończono w 1357 roku..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 222
1315
W 1315 roku konsekrowano pierwszy kościół w Lidzbarku Warmińskim - drewnianą świątynię parafialną pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła.
1348
W 1348 roku rozpoczęto prace budowlane przy wznoszeniu zamku w Lidzbarku Warmińskim z inicjatywy biskupa Hermana z Pragi .
1350
"...W roku 1350 przeniósł się tutaj z Ornety biskup Jan z Miśni wraz z konwentem i dworem. Prawdopodobnie wykorzystywano jeszcze jako okresową siedzibę stary, drewniano-ziemny zamek biskupi w Lidzbarku, urządzony na miejscu dawnej strażnicy krzyżackiej, zniszczonej przez Prusów. Wcześniej rezydował w nim przejściowo biskup Eberhard z Nysy w latach 1315-1321..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 223
1401
Budowę zamku w Lidzbarku Warmińskim zakończono w 1401 roku.
"...Finalnie powstało trójczłonowe, regularne założenie, wzorowane na krzyżackim klasycznym zamku konwentualnym. Składał się on z zamku wysokiego oraz dwóch przedzamczy — północnego i południowego. Zamek wysoki był usytuowany w środku między tymi przedzamczami.
Zamek wysoki był czteroskrzydłowy, wzniesiony na planie kwadratu o boku 48,5 m, z czworobocznym wewnętrznym dziedzińcem. Dziedziniec był otoczony wzdłuż skrzydeł zadaszonymi, piętrowymi, murowanymi krużgankami komunikacyjnymi, wspartymi na ostrołukowych arkadach. Skrzydła były podpiwniczone, partiami dwupoziomowo i pierwotnie zwieńczone ozdobnymi szczytami. Skrzydła północne i zachodnie posiadały cztery kondygnacje, a południowe i wschodnie trzy kondygnacje. W narożu północno-wschodnim wybudowano znacznie wysuniętą, wysoką, główną wieżę (bergfried), czworoboczną u podstawy i wyżej ośmioboczną. Posiadała 14 kondygnacji, około 50 m wysokości i była wyposażona w strzelnice oraz zwieńczona krenelażem. Po pożarze i spaleniu się, m.in. dachów w 1442 roku — później w szczytach pozostałych trzech naroży dobudowano czworoboczne, lekko wystające ozdobne wieżyczki. Wszystkie wieże spełniały funkcje wartowniczo-obronne, a główna dodatkowo zapewne sygnalizacyjną i ostatecznej obrony. Mieściła się w niej również kaplica domowa, do której prowadziło przejście z wielkiego refektarza skrzydła wschodniego. W przedsionku kaplicy znajdowało się zejście schodami w murze do lochu więziennego poniżej, zwanego „komnatą zapomnienia". Nad kaplicą mieścił się skarbiec, dostępny tylko z wyższej kondygnacji..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 223
1409-1411
W czasie wojny zakonu krzyżackiego z Polską Lidzbark Warmiński stał się na pewien czas siedzibą wielkiego mistrza Henryka von Plauena .
16 sierpień 1414
16 sierpnia 1414 roku podczas wojny głodowej oblężenie Lidzbarka Warmińskiego
luty 1454
W lutym 1454 roku w imieniu władz Związku Pruskiego zamek w Lidzbarku Warmińskim obsadzony został zaciężną załogą czeską.
30 sierpień 1461
"...Nowy biskup Warmii Paweł Legendorf odkupił zamek od załogi czeskiej i jej dowódcy Jana Czoło (której strona polska zalegała z żołdem) za 10 tys. grzywien pruskich. Stał się panem zamku 30 sierpnia 1461 roku.
W lipcu 1463 roku biskup przeszedł na stronę zakonu w zamian za obietnicę ochrony posiadłości biskupich na Warmii i szybkiego odbicia z rąk polskich Fromborka i Ornety..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 226
luty 1466
"...W lutym 1466 roku biskup Paweł Legendorf, widząc zbliżającą się klęskę Krzyżaków w wojnie trzynastoletniej, wypowiedział im formalnie wojnę. Wezwał stronę polską do obsadzenia miast warmińskich. W odwecie wielki mistrz Ludwik von Erlichshausen na czele wojsk krzyżackich oblegał w lipcu tego roku przez osiem dni zamek i miasto Lidzbark, ale bez powodzenia. Zniszczone zostały okoliczne pola z dojrzewającym zbożem...."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 226
19 październik 1466
Po zakończeniu wojny trzynastoletniej pokoju toruńskiego Lidzbark Warmiński znalazł się na terytorium Królestwa Polskiego.
"...W październiku 1466 roku został zawarty II pokój toruński i Warmia przeszła do Polski, wchodząc w skład Prus Królewskich. Nie zmieniło to praktycznie bazy ustrojowej biskupstwa warmińskiego. Korona była protektorem politycznym i gwarantowała prawa kościelne i świeckie biskupiego kraju. Do I rozbioru Polski w 1772 roku biskupi warmińscy byli faktycznie niezależni od polskiej hierarchii kościelnej a także administracji państwowej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 226
1478-1479
W latach 1478-1479 podczas konfliktu biskupa Mikołaja Tungena z królem zamek w Lidzbarku Warmińskim był obsadzony przez załogę Kazimierza Jagiellończyka .
1478-1479
W lutym 1489 roku w Lidzbarku Warmińskim kapituła wybrała biskupem warmińskim kanonika Łukasza Watzenrode . Odbyło się to wbrew woli Kazimierza Jagiellończyka , który planował oddać biskupi stolec swojemu synowi Fryderykowi . Ta niesubordynacja doprowadziła do powstania między królem i kapitułą warmińską napięć, konsekwencją których w maju 1489 roku doszło do interwencji zbrojnej. Królewskie wojska dowodzone przez starostę nowskiego Jana Jasieńskiego Garbacza wkroczyły w głąb Pomorza.
luty 1520
W lutym 1520 roku w trakcie wojny pruskiej zamek w Lidzbarku Warmińskim obsadzony został przez polską zaciężną załogę liczącą 400 żołnierzy.
18 sierpnia 1520
Miasto Lidzbark było położone na trójkątnym wzniesieniu w zakolu lewobrzeżnej Łyny, płynącej w dolinie szerokości około kilometra. Rzeka stanowiła naturalną obronę miasta, poza linią północną, którą wzmacniała fosa. Całe miasto było otoczone ceglanymi murami, najsilniejszymi od strony północnej i dostosowanymi do obrony artyleryjskiej. W północno-zachodniej linii murów znajdowała się okazała Wysoka Brama z przedbramiem i dwoma okrągłymi basztami, wydatnie wzmacniająca obronność tej linii murów. Z południowo-wschodnią stroną miasta sąsiadował przez Łynę warowny zamek biskupi, położony na prawym brzegu rzeki, a także w widłach jej prawobrzeżnego dopływu - rzeczki Symsarny, stanowiącej także fosę zamkową. Ceglany zamek z połowy XIV w. od południa otaczało rozległe przedzamcze, z nowego typu basztą artyleryjską. Na prawym brzegu Łyny znajdowały się przedmieścia (Kościelne i Młyńskie), od strony północnej i południowej. Miasto wraz z zamkiem tworzyły poważny kompleks obronny, trudny do zdobycia, możliwego pod warunkiem dysponowania silną artylerią.
Fragment książki: Marian Biskup "Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521" s. 328
"...W dniu 18 sierpnia tego roku wielki mistrz Albrecht Hohenzollern rozpoczął oblężenie i ostrzał Lidzbarka, licząc na wywołanie paniki i poddanie się miasta i zamku. Obrońcy odpowiedzieli jednak celnym ogniem z dział i po trwającej 5 godzin wymianie ognia oraz ograbieniu przedmieść, wielki mistrz podjął decyzję o odstąpieniu od oblężenia..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 226-227
październik 1520
"...Drugą próbę zdobycia Lidzbarka podjął Albrecht Hohenzollern w październiku, osobiście przez tydzień dowodząc oblężeniem i ostrzałem pociskami zapalającymi. Konni z załogi polskiej dokonywali skutecznych wypadów, przeganiając i zabijając napastników. Po trwającym 6 tygodni oblężeniu, bez sukcesu, wygłodzeni i nieopłaceni zaciężni krzyżaccy ponownie odstąpili — pod koniec listopada.
Podczas dwukrotnego oblężenia Lidzbarka na zamku przebywał biskup Fabian Luzjański. Jego upór oraz determinacja i dzielność polskiej załogi a także mieszczan były przyczyną niepowodzenia krzyżackich wojsk..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 227
1589-1599
W latach 1589-1599 z inicjatywy biskupa Andrzeja Batorego powstał nowy pałac przy północnym skrzydle zamku w Lidzbarku Warmińskim , który nazywano „pokojami kardynalskimi".
1666-1673
W latach 1666-1673 biskup Jan Stefan Wydżga sfinansował budowę pałacu w barokowym stylu przy południowym skrzydle zamku w Lidzbarku Warmińskim .
1703 / 1704
Na przełomie lat 1703 i 1704 na zamku w Lidzbarku Warmińskim rezydował Karol XII . Z rozkazu szwedzkiego króla warownia została ograbiona. Z pomieszczeń zniknęły dzieła sztuki, tomy z półek bibliotecznych, dekoracje i sprzęty codziennego użytku.
1745
"...Biskup Adam Stanisław Grabowski w 1745 roku przebudował na przedzamczu południowym skrzydło wschodnie na barokowy, dwukondygnacyjny pałac zwany Pałacem Grabowskiego. Był siedzibą wójta biskupiego i sądu. W latach pięćdziesiątych XVIII wieku biskup zrealizował również rokokowy wystrój kaplicy zamkowej oraz ufundował pomnik św. Katarzyny na dziedzińcu przedzamcza..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 227
1767
"...W okresie urzędowania biskupa Ignacego Krasickiego, nazywanego „księciem poetów", rozebrano w 1767 roku pałac biskupa Batorego i wykonano m.in. nowe polichromie w wielkim refektarzu. Był ostatnim polskim biskupem Warmii w latach 1767-1795. Po jego odejściu zamek opustoszał i podupadł..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 227
1772
W 1772 roku, po I rozbiorze Polski, Lidzbark Warmiński znalazł się na terytorium Prus.
"...Po pięciu wiekach uległo likwidacji średniowieczne, anachroniczne warmińskie państewko biskupie o powierzchni 4,249 tys. km' i około 100 tys. mieszkańców. Władze pruskie pozostawiły biskupowi dożywotnio tytuł książęcy, zamek lidzbarski i pałac w Smolajnach. Biskup miał również otrzymywać pensję państwową..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 228
XVIII wiek
Pod koniec XVIII wieku na terenie zamku w Lidzbarku Warmińskim dokonano rozbiórki danskeru i partii murów obronnych z wieżami.
1807
W trakcie trwania wojen napoleońskich na zamku w Lidzbarku Warmińskim urządzono koszary, szpital, piekarnię i magazyny.
10 czerwiec 1807
10 czerwca 1807 roku na przedpolach Lidzbarka Warmińskiego rozegrała się bitwa, w której starły się wojska Napoleona i rosyjska armia dowodzona przez Levina Augusta von Bennigsen.
1857-1859
W latach 1857-1859 zamek w Lidzbarku Warmińskim został przekształcony w szpital oraz sierociniec, który funkcjonował jeszcze w XX wieku.
1914-1918
W trakcie I wojny światowej w zamku w Lidzbarku Warmińskim kwaterowały oddziały niemieckiego wojska.
1927
W 1927 roku na zamku w Lidzbarku Warmińskim wykonano szeroko zakrojone prace konserwatorskie i restauracyjne. W murach obiektu zorganizowano muzeum Warmii.
1939-1945
W czasie trwania II wojny światowej w piwnicach zamku w Lidzbarku Warmińskim zorganizowano więzienie dla jeńców sowieckich.
XX wiek
"...Po wojnie prowadzono prace konserwatorskie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, które zakończono.
Jedyną pozostałością po przedzamczu północnym jest przebudowany młyn, usytuowany nad Łyną. Przedzamcze południowe zachowało się w przebudowanej formie trzyskrzydłowej.
Zamek należy do Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Jest jednym z najlepiej zachowanych zamków średniowiecznych w Polsce i został wpisany do rejestru zabytków grupy „O". Obecnie w dawnym zamku biskupim w Lidzbarku (Warmińskim) mieści się muzeum, kawiarnia i biblioteka..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 228
