Warmińsko-Mazurskie
Ciekawostki z historii zamku i grodu
1334
Pierwsza wzmianka o Olsztynie pochodzi z 1334 roku. Wówczas wójt warmiński Henryk von Luter założył drewniano-ziemną strażnicę, która miała chronić te ziemie przed najazdami Litwinów.
1346
Budowę zamku kapituły warmińskiej w Olsztynie rozpoczęto w 1346 roku. Prace kontynuowano aż do XV wieku. Był on położony na wzniesieniu prawego brzegu Łyny, która opływała go poniżej od strony południowej i zachodniej. Warownia była siedzibą największego komornictwa kapitulnego. Wjazd na zamek prowadził od południowego zachodu przez drewniany most na Łynie.
1353
Po wschodniej stronie zamku w Olsztynie , w kolanie rzeki, powstała osada, która w 1353 roku została lokowana jako miasto na prawie chełmińskim.
1380-1400
Pod koniec XIV wieku Olsztyn otoczono murami obronnymi z basztami i trzema bramami: Górną, Dolną i Młyńską oraz Furtą Wodną.
1400-1410
"...Na początku XV wieku dookoła zamku wybudowano zewnętrzne mury obronne z okrągłymi i półokrągłymi basztami, przystosowanymi do użycia broni palnej. Powstało w ten sposób szerokie międzymurze, na terenie którego wzniesiono prawdopodobnie od strony zachodniej magazyn soli oraz zabudowania łaźni, stajni i wozowni. Ta część międzymurza była bowiem wybrukowana. Później na terenie międzymurza urządzono ogrody. Od zachodu przy moście na Łynie, prowadzącym do zamku, wzniesiono w linii tych murów Bramę Dolną z wartownią, którą flankowała półokrągła baszta. Do wieży bramnej dobudowano przedbramie. Mury zewnętrzne zamku zostały sprzężone z murami miejskimi, ale zamek nadal był oddzielony fosą od miasta..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 258
lipiec 1410
W lipcu 1410 roku po grunwaldzkiej wiktorii biskup i kapituła olsztyńska złożyli hołd Władysławowi Jagielle . Wojska polsko-litewskie na krótko zajęły zamek w Olsztynie , który niedługo potem został przekazany Januszowi Mazowieckiemu .
luty 1411
W lutym 1411 roku w myśl postanowień pierwszego pokoju toruńskiego zamek w Olsztynie wrócił w ręce biskupów.
sierpień 1414
"...W sierpniu 1414 roku w trakcie wojny „głodowej" Olsztyn , obsadzony dodatkowo przez oddziały krzyżackie, uległ przeważającym siłom polskim. Zamek, miasto i folwark zamkowy zostały splądrowane. Przed dalszym marszem, przez kilka dni, oddziały polsko-litewskie rekwirując żywność, pustoszyły okoliczne wsie. Król wyznaczył na komendanta zamku rycerza Dzierżkowa z Włostowic. Jednak w końcu września wojska krzyżackie pod dowództwem komtura Helfricha von Drahe z Pokarmina opanowały zamek..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 258-259
14 luty 1454
"...Po wybuchu powstania antykrzyżackiego w lutym 1454 roku mieszczanie i okoliczne rycerstwo pod wodzą Baltazara ze Skajbot opanowali zamek, zabierając klucze kanonikowi-administratorowi. Zniszczyli także most zamkowy. Kapituła, po schronieniu się biskupa Franciszka Kuhschmalza w Malborku , została zmuszona do poparcia 14 lutego Związku Pruskiego..."
Wykorzystano fragmenty publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 259
lipiec 1455
"...W lipcu 1455 roku, za zgodą kapituły, wojska krzyżackie obsadziły miasto w liczbie 600 zaciężnych pod dowództwem Jerzego von Schliebena , a zamek załogą 30 ludzi pod dowództwem komtura Wilhelma von Helfensteina . W grudniu tego roku Jerzy von Schlieben ze swoimi zaciężnymi podstępnie opanował zamek i groźbami zmusił przebywających w nim kanoników do uznania jego dowództwa i usunięcia dotychczasowej załogi. W dniu następnym dopuścił się obrabowania zamku i uwięzienia kanoników, których uwolnił dopiero w styczniu następnego roku. Kapituła złożyła skargę w kurii rzymskiej i u wielkiego mistrza oraz obłożyła klątwą Jerzego von Schliebena . Pomimo tego i wstępnego porozumienia, oporny dowódca nie kwapił się do oddania zrabowanych rzeczy oraz miasta i zamku w ręce kapituły..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 259
styczeń 1461
"...Dopiero po ponownym obłożeniu klątwą i interwencjach biskupa Pawła Legendorfa , a także wielkiego mistrza Ludwika von Erlichshausena w styczniu 1461 roku, zaciężni Jerzego von Schliebena zwrócili zamek i miasto kapitule. Kapituła zaakceptowała na zamku załogę krzyżacką w sile 25 konnych..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 259
grudzień 1463
W grudniu 1463 roku Olsztyn został spustoszony i spalony przez polskie oddziały z Nidzicy i Pasymia.
październik 1466
Po drugim pokoju toruńskim Olsztyn razem z Warmią przeszedł pod panowanie Kazimierza Jagiellończyka .
listopad 1520
"...Podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej, „pruskiej", w listopadzie 1520 roku w Olsztynie stacjonowała polska załoga w sile 100 pieszych pod dowództwem rotmistrza Pawła Dołuskiego . Przebywał w tym czasie na zamku kanonik Mikołaj Kopernik jako administrator dóbr wspólnych kapituły oraz kilku kanoników. Ze względu na zagrożenie atakiem wojsk krzyżackich, pod koniec listopada uzupełniono załogę o dalszych 100 pieszych z rotmistrzem Henrykiem Perykiem z Janowic ..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 259-260
16 listopad 1520
16 listopada 1520 roku przebywający w Olsztynie Mikołaj Kopernik na prośbę tamtejszych kanoników napisał do Zygmunta Starego list, w którym opisał trudną sytuację w Warmii
styczeń 1521
"...W styczniu 1521 roku wielki mistrz Albrecht Hohenzollern wezwał Olsztyn do poddania się, grożąc szturmem i zburzeniem zamku oraz miasta. Dowódcy polscy wraz z Mikołajem Kopernikiem zdecydowanie odmówili kapitulacji. Wojska krzyżackie nie podjęły próby ataku na Olsztyn , uznając zamek i miasto za dobrze przygotowane do obrony. W trakcie przemarszu dokonały spustoszenia okolicy.
Pod koniec stycznia tego roku oddział krzyżacki z Dobrego Miasta, dowodzony przez Wilhelma von Schaumburga , zaatakował miasto, wyłamując pierwsze wrota Bramy Młyńskiej. Z powodu braku drabin Krzyżacy nie byli jednak w stanie sforsować murów i wedrzeć się do miasta..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 260
1537-1539
Pomiędzy 1537 i 1539 rokiem w północne naroże murów zewnętrznych zamku w Olsztynie wbudowano dużą basteję o średnicy 15 m, umożliwiającą użycie broni palnej.
1580
W 1580 roku biskup Marcin Kromer konsekrował na zamku w Olsztynie nową kaplicę św. Anny.
1655-1660
W czasie potopu szwedzkiego zamek w Olsztynie uległ grabieży i zniszczeniu.
1700–1721
W okresie trwania III wojny północnej zamek w Olsztynie został ograbiony i zdewastowany.
1756-1758
"...W latach 1756-1758 dokonano rozbiórki wieży bramnej i murów od strony miasta (wschodniej) i wybudowano w tym miejscu międzymurza nowe, trzecie skrzydło mieszkalne w stylu baroku. Skrzydło jednopiętrowe było nakryte wysokim dachem dwuspadowym i posiadało w części południowej przejazd bramny na dziedziniec, zarówno od strony dawnego podjazdu, jak i miasta. W tym celu wybudowano most nad fosą, zapewniający bezpośrednią komunikację z miastem. Później usypano groblę przez fosę i tędy wiódł główny wjazd na zamek. W przyziemiu skrzydła mieściły się izby urzędowe i pomieszczenia gospodarcze, a na piętrze - komnaty reprezentacyjne i mieszkalne..."
Fragment książki: Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 260
1772
Po I rozbiorze Polski Olsztyn powiększył rozmiar państwa pruskiego. W skrzydle północno-wschodnim zamku w Olsztynie gmina ewangelicka ulokowała szkołę, kaplicę i mieszkanie pastora.
1807
3 lutego 1807 w Olsztynie przebywał Napoleon Bonaparte .
1821
W 1821 roku zamek w Olsztynie uległ zniszczeniu przez pożar.
1827
W 1827 roku na zamku w Olsztynie wybuchł pożar, który zniszczył zabudowania.
1865-1866
Po wcześniejszych remontach w latach 1865-1866 zamek w Olsztynie poddano pracom restauratorskim.
1909-1911
W latach 1909-1911 zamek w Olsztynie zaadaptowano na potrzeby siedziby prezydenta rejencji olsztyńskiej. W tym czasie do barokowego skrzydła dobudowano niższy budynek przylegający do skrzydła głównego (północno-wschodniego).
1914
W 1914 roku Olsztyn został na krótko zajęty przez wojska rosyjskie.
11 lipiec 1920
Po zakończeniu I wojny światowej o przynależności państwowej Olsztyna i południowej części Wschodnich Prus zadecydował plebiscyt, który odbył się 11 lipca 1920 roku. 97,8% głosujących w Olsztynie mieszkańców opowiedziało się za wejściem w skład państwa niemieckiego.
1928
W 1928 roku w południowo-zachodnim skrzydle zamku w Olsztynie umiejscowiono muzeum regionalne.
22 styczeń 1945
22 stycznia 1945 roku Olsztyn zajęła prąca na zachód Armia Czerwona.
1945
Po II wojnie światowej w zamku w Olsztynie znalazło swe miejsce Muzeum Mazur.
Złota myśl na dziś
