Ciekawostki z historii zamku i grodu
1240
Około roku 1240 roku powstała w Braniewie pierwsza drewniana krzyżacka warownia. Obok na wyspie kupcy założyli osadę targową.
1254
W 1254 roku Braniewo nazwane wówczas Braunsberg otrzymało lubeckie prawa miejskie.
1260–1274
"...Założenie nad rzeką Pasłęką pierwszego zamku drewniano-ziemnego i i miasta Braniewa (lokowanego już w 1254 roku), przez biskupa warmińskiego Anzelma, było nieudane z powodu wybuchu II powstania pruskiego i w konsekwencji ich zniszczenia..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 215
1278-1300
"...Po zlikwidowaniu powstania przez Krzyżaków, biskup wybrał nową, bardziej obronną lokalizację dla miasta i zamku. Murowany zamek biskupi rozpoczęto budować w Braniewie za czasów biskupa Henryka Fleminga, urzędującego w latach 1278-1300. Był położony w południowej części miasta na wzniesieniu lewego brzegu i w zakolu rzeki Pasłęki. Zamek leżał 10 km na północny wschód od Fromborka, na ważnym szlaku komunikacyjno-handlowym z Elbląga do Królewca. [...]
Zamek biskupi z cegły na kamiennych fundamentach był budowany etapami prawie do końca XIV wieku. Finalnie był dwuczłonowy i miał kształt prostokąta o wymiarach 55 x 80 m. Składał się z zamku głównego i przedzamcza. Zamek główny w kształcie czworoboku stanowił część wschodnią założenia. Całą kurtynę południową wypełniało podpiwniczone, trzykondygnacyjne główne skrzydło mieszkalne (36,3 x 10 m) z przejazdem bramnym w środku. Posiadało prawdopodobnie ozdobne, schodkowe szczyty i piętrowe krużganki komunikacyjne od strony dziedzińca. Przylegało do niego dwukondygnacyjne skrzydło wschodnie, połączone z drugiej strony (północnej) z czworoboczną wysoką wieżą obronną w narożu północno-wschodnim. Kwadratowy dziedziniec zamkowy od północy zamykał mur kurtynowy z furtą miejską, a od zachodu mur w środku z wysoką wieżą bramną, prowadzącą na przedzamcze. Do wieży przylegało niewielkie skrzydło zachodnie, styczne od południa z głównym domem biskupim..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 215-216
1284
"...Stare Miasto zostało lokowane w 1284 roku na prawie lubeckim. Miało kształt wydłużonego czworoboku i na początku XIV wieku zostało otoczone murami obronnymi z kilkunastoma basztami i 8 bramami. Po przekopaniu fosy i wykorzystaniu starorzecza Pasłęki, wody rzeki oblewały miasto i zamek ze wszystkich stron. Braniewo było szybko rozwijającym się miastem portowo-handlowym, połączonym z Bałtykiem przez Zalew Wiślany. Należało do Hanzy i posiadało własną stocznię..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 215
1311
W 1311 roku litewski książę Witenes spustoszył okolice Braniewa , zamek i miasto pozostawił w spokoju.
1340
"...Zamek braniewski był rezydencją biskupa do 1340 roku. W wyniku powtarzających się konfliktów biskupa z władzami Starego Miasta, w 1341 roku siedzibę biskupa przeniesiono do Ornety. Na zamku urzędował burgrabia, który jednocześnie administrował komornictwem braniewskim. Troszczył się o stan dróg i mostów, nadzorował pracę folwarków, browarów, pobierał czynsze i daniny od ludności oraz dbał o zamki i ich uzbrojenie..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 217
1342
"...W 1342 roku biskup Herman z Pragi lokował po drugiej stronie rzeki (prawej), także na prawie lubeckim, konkurencyjne Nowe Miasto, obwarowane tylko palisadą. Miało charakter rzemieślniczo-rolniczy i było słabsze ekonomicznie...."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 215
1394
"...W 1394 roku biskup Henryk Sorbom podjął próbę połączenia Starego i Nowego Miasta w jeden organizm miejski oraz duży jednolity zespół obronny wraz z zamkiem. Spotkał się z oporem mieszczan Starego Miasta, bojących się utraty przywilejów..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 217
1396
"...W 1396 roku, w czasie zamieszek społecznych, mieszczanie szturmowali zamek i uszkodzili mury i wieże zamkowe od strony miasta. Później miasto musiało naprawić uszkodzenia w ciągu 5 lat...."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 217
1396
W 1402 roku biskup Henryk Vogelsang gościł na zamku w Braniewie wielkiego mistrza Konrada von Jungingena . Zgromadzonych wokół niego gości gospodarz obdarował sokołami.
1440
W 1440 roku Stare Miasto Braniewo zostało członkiem Związku Pruskiego
luty 1454
"...Po wybuchu powstania antykrzyżackiego w lutym 1454 roku mieszczanie zaatakowali i zdobyli zamek. Zniszczyli jego mury i wieże od strony miasta oraz ograbili. Oddali się pod opiekę króla polskiego. Braniewo było w rękach mieszczan i sił związkowych..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
kwiecień 1455
"...W kwietniu 1455 roku oddziały krzyżackie podjęły nieudaną próbę odbicia Braniewa. W rezultacie zostało spalone Nowe Miasto i przedmieścia...."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
lipiec 1455
"...W lipcu 1455 roku zaciężni czescy pod wodzą Jana Skalskiego przejęli i obsadzili zamek i Stare Miasto..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
wrzesień 1461
"...Zapewne w wyniku rosnących kosztów utrzymania, uciążliwości stacjonowania i nadużyć załogi zaciężnej, mieszczanie poddali miasto we wrześniu 1461 roku biskupowi Pawłowi Legendorfowi. Doprowadziło to do konfliktów z załogą zamku, którą w końcu mieszczanie zaatakowali pod nieobecność dowódcy Jana Skalskiego. Opanowali zamek, część załogi wybili, a resztę wzięli do niewoli. Jan Skalski próbował odzyskać Braniewo szturmując mury, ale bezskutecznie. Do końca wojny trzynastoletniej
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
październik 1466
W październiku 1466 roku po ustanowieniu drugiego pokoju toruńskirgo Braniewo weszło w skład Prus Królewskich.
październik 1478
"...Podczas wojny „księżej" w październiku 1478 roku wojska polskie rozpoczęły miesięczne oblężenie zamku i Starego Miasta, ale bez rezultatu z powodu potężnych i wytrzymałych obwarowań. Kolejny raz zostały spalone przedmieścia i Nowe Miasto..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
1 styczeń 1520
1 stycznia 1520 roku w trakcie wojny pruskiej Albrechta Hohenzollerna zmusił Braniewo do kapitulacji. Mieszczanie złożyli hołd krzyżackiemu monarsze. W mieście zamieszkała pokaźna krzyżacka załoga pod dowództwem Fryderyka von Heydecka .
"...Dla wielkiego mistrza Braniewo miało strategiczne znaczenie i traktował je jako „klucz" do obszarów Warmii. Późniejsze kilkakrotne próby odbicia miasta i zamku przez wojska polskie nie powiodły się. Zamek był obsadzony załogą krzyżacką do traktatu krakowskiego i sekularyzacji zakonu w kwietniu 1525 roku..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
7 lipiec 1520
7 lipca 1520 roku wojska Mikołaja Firleja rozpoczęły oblężenie Braniewa
1565
W 1565 roku z inicjatywy kardynała Stanisława Hozjusza w Braniewie pojawili się jezuici a miasto stało się ważnym centrum szkolnictwa. Przybysze zorganizowali swoje kolegium, a przy nim gimnazjum, seminarium diecezjalne i seminarium papieskie.
lipiec 1626
"...W lipcu 1626 roku, w czasie I wojny polsko-szwedzkiej, zamek i miasto zostało zdobyte i ograbione. Szwedzi dodatkowo otoczyli fortyfikacje Braniewa na przedpolu szeregiem potężnych bastionów, które zostały rozbudowane podczas II wojny polsko-szwedzkiej..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 218
1655 –1660
Podczas potopu Braniewo było okupowane przez wojska brandenburskie. Dopiero w 1663 roku wyniszczone miasto zostało przekazane w ręce biskupa warmińskiego.
1807
"...Podczas wojen napoleońskich w 1807 roku miasto i zamek kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk, były rabowane i niszczone. Uszkodzone zostały południowe skrzydła i wieża zamku..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 219
1811
W 1811 roku w zamku w Braniewie powstała szkoła.
1852
W 1852 roku w Braniewie otwarto pierwszą w Prusach linię kolejową na odcinku Braniewo-Kwidzyn.
XIX / XX wiek
"...W latach siedemdziesiątych XIX wieku dokonano znacznej rozbiórki zamku i przebudowy na szkołę. Rozbiórkę kontynuowano pod koniec lat dwudziestych XX wieku, rozbudowując szkołę..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 219
20 marca 1945
Braniewo wyzwolone zostało 20 marca 1945 roku przez jednostki armii radzieckiej. Podczas walk zniszczone zostało około 80% zabudowy miasta.
1945
"...W 1945 roku budynki szkoły i pozostałości zamku spłonęły. Po wojnie oczyszczono teren dawnego zamku biskupiego w Braniewie z gruzu i odbudowano jedyną zachowaną budowlę — czworoboczną, wysoką wieżę bramną, która stała między zamkiem głównym i przedzamczem. Współcześnie w górnej kondygnacji mieści odrestaurowaną piętrową kaplicę, ale aktualnie niedostępną..."
Fragment publikacji Janusz Bieszk "ZAMKI PAŃSTWA KRZYŻACKIEGO W POLSCE" s. 219
